مدیریت بهره وری
مورچه هر روز صبح زود سر کار میرفت و بلافاصله کارش رو شروع میکرد. با خوشحالی به میزان زیادی کار تولید میکرد رئیسش که یک شیر بود، از این که میدید مورچه میتواند بدون سرپرستی بدین گونه کار کند، بسیار متعجب بود. بنابراین فکر کرد که اگر مورچه میتواند بدون هیچ گونه سرپرستی بدین گونه تولید کند، پس با داشتن یک سرپرست حتما میزان تولیدش بسیار بالاتر خواهد رفت.
او بدین منظور سوسکی را که تجربه بسیار زیادی در سرپرستی داشت و به نوشتن گزارشات عالی شهره بود، استخدام کرد. اولین تصمیم سوسک راه اندازی دستگاه ثبت ورود و خروج بود. او همچنین برای نوشتن و تایپ گزارشاتش به کمک یک منشی نیاز داشت. عنکبوت هم مدیریت بایگانی و تماسهای تلفنی را بر عهده گرفت.
شیر از گزارشات سوسک لذت برده و از او خواست که نمودارهایی که نرخ تولید را توصیف میکند تهیه نموده که با آن بشود روندها را تجزیه و تحلیل کند. او میتوانست از این موارد در گزارشاتی که به هیئت مدیره میداد استفاده کند.
بنابراین سوسک مجبور شد که کامپیوتر جدیدی به همراه یک دستگاه پرینت لیزری بخرد. او از یک مگس برای مدیریت واحد تکنولوژی اطلاعات استفاده کرد. مورچه که زمانی بسیار بهره ور و راحت بود، از این کاغذبازی افراطی و جلساتی که بیشترین وقتش را هدر می داد متنفر بود.
شیر به این نتیجه رسید که زمان آن فرا رسیده که شخصی را به عنوان مسئول واحدی که مورچه در آن کار میکرد را معرفی کند. این سمت به جیرجیرک داده شد. اولین تصمیم او هم خرید یک فرش و نیز یک صندلی ارگونومیک برای دفترش بود. این مسئول جدید یعنی
جیرجیرک هم به یک کامپیوتر و یک دستیار شخصی که از واحد قبلیاش آورده بود، به منظور کمک به برنامه بهینهسازی استراتژیک کنترل کارها و بودجه نیاز پیدا کرد.
اکنون واحدی که مورچه در آن کار میکرد، به مکان غمگینی تبدیل شده بود که دیگر هیچ کسی در آنجا نمیخندید و همه ناراحت بودند. در این زمان بود که جیرجیرک، رئیس یعنی شیر را متقاعد کرد که نیاز مبرم به شروع یک مطالعه درخصوص سنجش شرایط محیطی دارد. با
مرور هزینههایی که برای اداره واحد مورچه میشد، شیر فهمید که بهرهوری بسیار کمتر از گذشته شده است. بنابراین او جغدی که مشاور شناخته شده و معتبر بود را برای ممیزی و پیشنهاد راه حل اصلاحی استخدام نمود.
جغد سه ماه را در آن واحد گذراند و با یک گزارش حجیم چند جلدی باز آمد. نتیجه نهایی این بود: "تعداد کارکنان بسیار زیاد است". حدس می زنید اولین کسی که شیر اخراج کرد چه کسی بود؟
مسلما مورچه! چون او عدم انگیزه اش را نشان داده و نگرش منفی داشت
خسرو چولچی
ماهنامه کار آفرین ناب
http://karafarinenab.ir/index.php
خانه کارافرینان ایران
راهنمای عملی کارآفرینی در ایران
طرح تجاری
سایت فرصت ، خلاقیت و کارآفرینی
بانک اطلاعات کارآفرینی
http://www.karafarini.gov.ir/news.php
بانک اطلاعات مدرسین کارآفرینی
http://www.modiriran.ir/karafarini
دفتر توسعه کارآفرینی زنان
دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران
انجمن زنان مدیر کارآفرین
بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان
مدرسه کارافرینی اجتماعی پرتو
مدرسه کارآفرینی خورشید
آشنایی با انواع شیوه های تبلیغات اینترنتی
دنیای تبلیغات اینترنتی در دو دههی اخیر تحولات گستردهای را پشت سر گذاشته است. همزمان با ایجاد شیوهها و تکنولوژیهای جدید تبلیغ آنلاین، در سالهای گذشته سهم تبلیغات مجازی از کل بازار تبلیغات همواره رو به افزایش بوده است. اگر در کمتر از یک دهه پیش، تعداد اندکی از صاحبان آگهی از فرصتهای فضای مجازی برای تبلیغات آگاه بودند، اکنون گردش مالی آگهیهای آنلاین در برخی کشورها از جمله امریکا از گردش مالی آگهیهای مطبوعاتی بیشتر شده است. در ایران نیز اگر تا پنج-شش سال پیش کمتر کسی حاضر به هزینه کردن برای تبلیغ محصول یا خدماتش روی اینترنت بود، اکنون بسیاری از وبسایتهای پربینندهی فارسی مملو از بنرهای تبلیغاتی هستند و برخی جایگاههای مربوط به نمایش آگهیشان از چند ماه قبلتر رزرو میشود.
تبلیغات اینترنتی از همان سالهای اولیه شکلگیری وب با نمایش آگهیهای
متنی و تصویری در برخی وبسایتهای پربیننده شروع شد. در کنار نمایش وبی،
شیوهی اولیهی دیگر ارسال ایمیلهای تبلیغاتی گروهی بود. اما تبلیغات
اینترنتی با آغاز هزارهی جدید و ورود شرکت گوگل بهدنیای تبلیغات آنلاین
به تجارتی جدی تبدیل شد. ویژگیهایی از قبیل نمایش دائمی در محدودهی زمانی
خاص، فراتر رفتن از محدودهی جغرافیایی، انعطاف در طراحی و اجرا، امکان
تعامل با مخاطب، امکان هدایت مخاطب به وبسایت هدف یا توضیحات بیشتر، امکان
هدایت مخاطب به خرید کالا یا سرویس، امکان گزارشگیری از بازدیدکنندگان
آگهی و چند مورد دیگر مجموعهی عواملی است که اشتیاق برای ارائه تبلیغات در
فضای آنلاین را افزایش داده است.
در حالی که در سال ۲۰۰۹ در امریکا هزینهی صرف شده در تبلیغات آنلاین ۲۲
میلیارد دلار در برابر ۲۷ میلیارد دلار برای تبلیغات روزنامهها بود، این
ارقام در سال ۲۰۱۰ به مقدار برابرِ ۲۵ میلیارد دلار رسیدند. سرانجام در سال
۲۰۱۱ بود که تبلیغات آنلاین از تبلیغات مطبوعاتی پیشی گرفت و نسبت ۲۸ به
۲۴ بهنفع اینترنت بین آنها برقرار شد. در انگلستان نیز در سال ۲۰۱۱
تبلیغات اینترنتی با رسیدن به مبلغ ۲.۲۶ میلیارد پوند معادل ۲۷ درصد کل
بازار تبلیغات، از تبلیغات تلویزیونی جلو افتاده است. گسترش ابزارهای
اینترنتی و افزایش کاربران پتانسیلهای بیشتری برای تبلیغات آنلاین فراهم
آورده است. اگر زمانی تبلیغات اینترنتی به ارسال ایمیل و نمایش بنر محدود
میشد اکنون روشهای زیادی برای ارائه تبلیغ در فضای مجازی وجود دارد که در
ادامه با برخی از آنها آشنا میشویم.
تبلیغات بنری
(Banner Ads)
شیوهی تبلیغات بنری از جمله قدیمیترین روشهای تبلیغات اینترنتی است. در این شیوه بنر تبلیغدهنده در یکی از اندازههای استاندارد در محلی از صفحهی وب تبلیغگیرنده نمایش داده میشود. وبسایتهای تبلیغدهنده محلهای مشخصی که معمولا بالا، کنار و پایین صفحات وبشان است را به نمایش تبلیغات بنری اختصاص میدهند. بنر به وبسایت تبلیغدهنده یا صفحهای شامل توضیحات تکیملی دربارهی تبلیغ، لینک میشود. بهعبارتی بازدیدکنندگان از وبسایت، میتوانند روی هر کدام از بنرهای تبلیغاتی که توجهشان را جلب کرده باشد کلیک کنند تا اطلاعات بیشنری دربارهی آن بدست بیاورند. بنرها اغلب بهصورت فایلهای گیف (Gif)، فلش (Flash) و چند فرمت دیگر طراحی میشوند و ممکن است تصویر ثابت یا متحرک باشد.
بنرهای فلش معمولا حجم بالاتری دارند، طراحی آنها هزینهی بیشتری دارد و اگر اینترنت مخاطب پرسرعت نباشد ممکن است نمایش آنها با مشکل مواجه شود. در بنرهای فلش که معمولا به صورت انیمیشن هستند، ممکن است از صدا و قابلیتهای تعاملی هم استفاده شده باشد. آی.ای.بی (Interactive Advertising Bureau) که موسسهای امریکایی در حوزهی تبلیغات است استاندارهایی را برای اندازهی تبلیغات بنری مشخص کرده که در اغلب وبسایتها از این اندازهها استفاده میشود. این شیوه از متداولترین شیوههای تبلیغات اینترنتی است که البته با گسترش شیوههای جدید اندکی از سهم آن کاسته شده است. اما در ایران خیلیها هنوز تبلیغات اینترنتی را با تبلیغات بنری میشناسند و بسیاری از وبسایتهای تبلیغگیرنده تنها برای دریافت این نوع آگهیها آمادگی دارند.
تبلیغات متنی
(Text Ads)
تبلیغات متنی همانند تبلیغات بنری در صفحات وب نمایش داده میشوند. اگر در تبلیغات بنری عکس یا تصاویر متحرک، نمایشدهندهی آگهی بود و به وبسایت هدف لینک میشد، در این نوع تبلیغات از متن برای توصیف آگهی استفاده میشود. وبسایتهای تبلیغگیرنده معمولا بخشهایی را بهصورت کادر یا ستون در کنار یا میانه صفحات در نظر میگیرند و تعدادی آگهی متنی را در آنجا نمایش میدهند. آگهی متنی معمولا شامل عنوان تبلیغ و لینکی به صفحهی تبلیغدهنده است. ممکن است در ادامهی عنوان در حد چند کلمه یا جمله نیز بهعنوان توضیحات، شرح محصول، خدمات یا سازمان آگهیشده توصیف شود. تبلیغات متنی هزینه کمتری نسبت به آگهی بنری دارند و نمایش آنها در صفحات نیز حتی با کمسرعتترین خطوط اینترنتی بدون مشکل انجام میشود. آگهیهای متنی بهتعداد زیاد زیر یا در کنار هم نمایش داده میشوند و شکلی شبیه به ستونهای نیازمندی روزنامهها دارد و از این روی نسبت به تبلیغات بنری کمتر توجه مخاطبان را جلب میکنند. وبسایتهای ایرانی در چند سال اخیر بخشهایی را به این نوع تبلیغات اختصاص دادهاند.
تبلیغات در نتایج جستوجو
(SERP Ads)
نوعی از تبلیغات متنی، تبلیغ در صفحهی نتایج موتورهای جستوجو (Search Engine Results Page Advertising) است. حتما در زمان جستوجو در گوگل با نتایجی مواجه شدهاید که با پسزمینهی متفاوتی با نتایج اصلی و در بالا و کنار صفحات نمایش داده میشوند. این نتایج در واقع تبلیغات سفارش داده شده به گوگل و مرتبط با موضوع جستوجوی شما هستند. برخی موتورهای جستوجو همچون گوگل از شیوهی نمایش تبلیغات مرتبط در نتایج جستوجو برای درآمدزایی استفاده میکنند.
هنگامی که شما در جستوجوی موضوعی هستند، تبلیغ متنی چند آگهیدهنده که تبلیغاتی در موضوع مربوط بهجستوجوی شما سفارش دادهاند، در بالای بخش نتایج نمایش داده میشود. مثلا اگر موضوع «میزبان وب» را در گوگل جستوجو کنید، علاوه بر صفحات وب مرتبط، آگهیهای مربوط به چند شرکت ارائه خدمات میزبانی وب نیز شبیه به نتایج مقالات مرتبط برای شما نمایش داده میشود. تعدادی از شرکتهای ایرانی در حوزهی آی.تی در سالهای اخیر تبلیغات اینچنینی را بهگوگل سفارش دادهاند.
تبلیغات پاپ.آپ
(Pop-up Ads)
صفحات ناخواستهای که در هنگام باز کردن یک صفحهی وب همراه آن باز شده و آگهی نمایش میدهند تبلیغات «پاپ.آپ» هستند. این صفحات معمولا در اندازهای کوچکتر از صفحهی استاندارد مرورگرهای اینترنتی هستند و با لود شدن صفحهی اصلی، آنها نیز بهطور اتوماتیک باز میشوند. این نوع تبلیغات از آنجایی که بهصورت پیشبینینشده همراه با برخی صفحات باز میشوند اغلب حالتی آزاردهنده دارند. برخی مرورگرهای اینترنتی این امکان را فراهم میکنند که در هنگام مرور اینترنت جلوی نمایش همهی صفحات پاپ.آپ گرفته شود. برخی نوارهای ابزار اینترنتی نیز پس از نصب شدن بر روی دستگاه کامپیوتر بهصورت پیشفرض نمایش تبیغات پاپ.پاپ را منع میکنند.
تبلیغات «پاپ.آندر» (Pop-Under) هم نوعی از تبلیغات پاپ.آپ هستند. پاپ.آندرها هم بهصورت ناخواسته و به شکل یک صفحهی مستقل از صفحهی اصلی طراحی شدهاند. اما پاپ.آندرها در زمان نمایش صفحه اصلی باز نمیشوند، بلکه در زیر آن پنهان شدهاند و هنگامی که صفحهی اصلی بسته میشود، آنها باز میشوند.
تبلیغات آویزان
(Hover Ads)
در تبلیغات پاپ.آپ معمولا از طریق کد «جاوا اسکریپت» دستور باز شدن یک صفحهی جدید «اچ.تی.ام.ال» همراه صفحهی اصلی صادر میشد. ممانعت از نمایش تبلیغات پاپ.آپ از طرف برخی مرورگرهای اینترنتی و نوارهای ابزار باعث شد تبلیغگران راه جدیدی برای نمایش آگهیهایشان پیدا کنند. تبلیغات آویزان در واقع نوع جدید و دیگری از تبلیغات پاپ.آپ هستند که با استفاده از تکنولوژی صفحات اچ.تی.ام.ال دینامیک (DHTML) نمایش داده میشوند. در این نوع بهازای هر تبلیغ یک صفحهی اچ.تی.ام.ال جدید در مرورگر باز نمیشود. این نوع تبلیغات درهنگام باز شدن صفحهی اصلی، در قالب کادری بهصورت آویزان و شناور روی صفحه قرار میگیرند و بخشی از آن را میپوشانند. این نوع تبلیغات هرچند از سوی مخاطب قابل چشمپوشی نیستند و حتما به رویت او میرسند، ولی برای برخی کاربران آزاردهنده هستند.
نوع دیگری از تبلیغات آنلاین که به آگهیهای شناور (Floating Ads) نیز معروفند نیز شبیه به همین دسته هستند. آگهیهای شناور پس از نمایان شدن بهصورت اتوماتیک بر روی صفحهی درخواستی کاربران، در مدت زمان معینی (بهطور معمولل ۵ تا ۳۰ ثانیه) خود بهخود بسته میشوند.
تبلیغات بینابینی
(Interstitial Ads)
صفحات وب بینابینی (Interstitials Webpages) قبل یا بعد از نمایش یک صفحهی وب درخواستی بهنمایش در میآیند. بهعبارتی شما برای دیدن صفحهی مورد نظرتان ابتدا باید این صفحات را ببینید. اینگونه صفحات گاهی برای دریافت اطلاعات از کاربر و یا ارائه هشدار یا تایید به او و گاه برای نمایش آگهی درنظر گرفته میشود. در این حالت صفحهی آگهی بین مخاطب و صفحهی هدف قرار میگیرد و حتما به رویت او خواهد رسید. هرچند ممکن است این واسطه برای او خوشایند نباشد.
نبلیغات ویدئویی
(Video Ads)
همزمان با افزایش سرعت دسترسی به اینترنت در سراسر دنیا و گسترش انتشار و مشاهده فایلهای ویدئویی توسط کاربران، استفاده از این رسانه در دنیای تبلیغات در قالب آگهیهای ویدئویی نیز گسترش یافته است. ویدئوهای تبلیغاتی گاهی در بالا یا کنار صفحات وب همچون بنرهای تبلیغاتی نمایش داده میشوند. همچنین ممکن است ویدئو بخشی از یک بنر پیشرفتهی فلش باشد.
روش دیگر نمایش آنها در جماعتهای محتوایی و وبسایتهای بهاشتراکگذاری ویدئو مانند یوتیوب است. در این حالت آگهی ویدئویی در مدت زمانی کوتاه در ابتدا، انتها یا میانهی ویدئوی مورد نظر شما نمایش داده میشود.
تبلیغات ایمیلی
(Email Ads)
از دیگر شیوههای قدیمی بازاریابی و تبلیغات اینترنتی استفاده از ایمیل است. در تبلیغات ایمیلی آگهی در قالب یک ایمیل تنظیم میشود و برای تعداد زیادی آدرس ارسال میشود. برخی سازمانها، نهادها و شرکتها لیستی از مشتریان و کاربران خود دارند و تبلیغات مربوط به خود را برای آنها ارسال میکنند. حالت دیگر زمانی است که این گونه ایمیلها برای مشتریان یا کاربران بالقوه فرستاده میشود، مثلا ارسال تبلیغات مربوط به یک کتاب جدید برای لیست چندصدنفره از کتابخوانان حرفهای. برخی شرکتهای بازاریابی و تبلیغات آنلاین نیز در قبال دریافت مبالغی آگهی آماده شده را به بستههای آدرس ایمیل چندهزارتایی که در اختیار دارند ارسال میکنند. علیرغم قدیمی بودن شیوهی ارتباطی ایمیل در فضای وب، در صورتی که به درستی از این ابزار استفاده شود این نوع تبلیغات همچنان میتواند اثربخش باشد.
تبلیغات زمینهای
(Contextual Ads)
از جمله رویکردهای جدیدتر و هدفمند تبلیغات آنلاین، تبلیغات زمینهای (Contextual Ads) است. در این شیوه تبلیغات، سسیتم نمایش آگهی که معمولا نرمافزار هوشمندی است، محتویات صفحهای که برای نمایشدادن درخواست شده را بررسی میکند و آگهی متناسب با آن را نشان میدهد. نمایش تبلیغات تعدادی از شیوههایی که تاکنون معرفی شدند ممکن است از طریق این رویکرد انجام شود. مثلا تبلیغات روی صفحهی وب به شیوهی بنر یا متن و یا تبلیغات پاپ.آپ، میتوانند بهشکل زمینهای و متناسب با محتویات صفحه به نمایش درآیند. تبلیغات در متن (In-text advertising) و تبلیغات در تصویر (In-image advertising) دو شیوهی تبلیغات اینترنتی زمینهای هستند. تبلیغ در صفحهی نتایج موتورهای جستوجو نیز نوعی از تبلیغات زمینهای محسوب میشود.
خبر-آگهیهای آنلاین
(Online Advertorials)
در مطبوعات مطالبی با عنوان «ادورتوریال» (Advertorial) وجود دارند که در ایران با عنوان «رپورتاژ آگهی» شناخته شدهاند. این مطالب علیرغم اینکه ظاهری شبیه به سایر مقالات و مطالب دارند، اما در واقع باسفارش قبلی و باهدف تبلیغ تهیه شدهاند. در فضای وب و در برخی وبسایتهای خبری و مجلات اینترنتی نیز از چنین شیوهای برای تبلیغات استفاده میشود. گزارشها و خبرهای تبلیغکنندهی برخی شرکتها و سازمانها در قالب «گزارش-آگهیها» و «خبر-آگهیها» در برخی وبسایتها منتشر میشود. این مطالب باید از سوی وبسایت نمایشدهنده، از طریق عناوین یا علامتهای خاص از مطالبی که توسط تحریریه تهیه میشوند جدا شده تا به اعتماد مخاطبان لطمهای وارد نشود.
حمایت از وبسایتها
(On-Site Sponsorships)
شیوهی دیگر تبلیغات در فضای آنلاین، اسپانسر یا حامی است. همانطور که در دنیای واقعی برخی مجموعهها، اسپانسر مجموعههای دیگر میشوند و این برای آنها ارزش تبلیغاتی دارد، در دنیای مجازی نیز شرکتها، سازمانها، نهادها و سایر مجموعهها میتوانند اسپانسر وبسایتها باشند. در اینصورت لوگوی کوچک یا عنوان مجموعهی حمایتکننده معمولا در پایین صفحات اینترنتی وبسایت هدف قرار میگیرد و با عباراتی از قبیل «حمایت شده توسط» مشخص میشود. این تصویر یا متن به وبسایت حمایتکننده لینک میشود و از این طریق بخشی از مخاطبان با اسپانسر بیشتر آشنا میشوند.
سایر شیوههای تبلیغ آنلاین
علاوه بر موارد فوق، در سایر فضاهای جدید مجازی نیز گونههای جدیدی از تبلیغات آنلاین عرضه میشود. مثلا شکل جدیدی از تبلیغات صوتی در پادکستها پخش میشود. شبیه به آنچه در تبلیغات ویدئویی وجود دارد در اینجا نیز تبلیغات در ابتدا، انتها یا میانهی یک پادکست قابل پخش هستند. همچنین محیط بازیهای آنلاین نیز فضای جدید دیگری برای نمایش تبلیغات هستند. در این شیوه، آگهی متناسب با محیط بازی و در دل روایت آن تعریف میشود و در هنگام بازی کردن در موقعیتی مناسب نمایش داده میشود. اما مهمترین شیوهی جدید تبلیغات آنلاین، ارائه در محیط شبکههای اجتماعی آنلاین است که به چندین نوع مختلف انجام میشود. در مقالهای دیگر به تبلیغات در محیط شبکههای اجتماعی آنلاین پرداختهام.
کسبوکارهای کوچک
از کوچک بودن خجالت نکشید
مترجم: زهرا آزموده
نیازی نیست که وانمود کنید شما یک شرکت بزرگ هستید. شرکت کوچک در پیشرفت شما میتواند کمک کند.
چگونه در شبکههای اجتماعی نقد کنیم؟
هنر مخالفت
طبق طبقهبندی نویسنده، پایین هرم یعنی بیشترین و رایجترین نوع مخالفت، دشنام دادن و وصله زدن و نام گذاشتن است. بعد از آن، به زیر سوال کشیدن نویسنده است و اینکه حق نداشته یا حوزهاش نبوده که این را بگوید، بدون اینکه به منطق یا حرفش اشاره شود. بعد از آن انتقاد از لحن گفتار است باز بدون اینکه به ابعاد و منطق مخالفت پرداخته شود. مرحله بالاتر از آن، تناقض است که مسالهیی در تناقض با مطلب طرح شده میآید اما باز استدلالی ندارد. مرحله بالاتر، طرح کردن مساله مقابل با طرح و دلیل است که از اینجا جدی و مشخص میشود.
بعد ایرادها و اشکالها را در مرحله بعد پیدا میکند و چرایی آن را میگوید و در مرحله بالای هرم، میتوان به منطق یا نتیجهگیری یا استدلال مطرحشده ایراد گرفت و آن را رد کرد. شناخت این هرم از این نظر مهم است که اگر در محیط اجتماعی - اینترنتی بحث کنید، با طبقههای پایین هرم روبهرو میشوید در نتیجه آمادگی آن را داشته باشید. اما اگر قرار است مخالفت کنید، هر قدر به سه مرحله بالای هرم نزدیک شوید و بر اساس آن عمل کنید، گفتوگویی سالمتر، نتیجهدارتر و بهتر خواهید داشت.
چگونه مخالفت کنیم؟
تا دو دهه پیش نویسندگان فقط مینوشتند و خوانندگان هم به خواندن بسنده میکردند. اما در سالهای اخیر به ویژه در فضای مجازی این امکان فراهم شده که خوانندگان نظر دهند و در جلسات بحث و گفتوگو شرکت کنند. اغلب افرادی که به موضوعی واکنش نشان میدهند، با آن مخالفاند. همانگونه که انتظار میرود موافقت با موضوع کمتر از مخالفت با آن مردم را به هیجان میآورد. معمولا در موافقت حرف کمتری برای گفتن داریم؛ البته میتوانیم توضیح بیشتری درباره گفته نویسنده بدهیم، اما احتمالا او پیشتر جالبترین جنبههای نهفته در نوشتهاش را بررسی کرده و کاویده است.
وقتی مخالفت میکنیم، به حوزهیی وارد میشویم که ممکن است نویسنده به آن نپرداخته باشد. نتیجه اینکه با نخستین ابراز نظر مخالف، نظرهای دیگری پی در پی از راه میرسند و این صرفا کلماتاند که مبنای سنجش قرار میگیرند. البته این به آن معنی نیست که افراد مرتب عصبانیتر میشوند. کافی است که شیوه تبادل نظرمان را تغییر دهیم تا این موضوع روشن شود. با وجودی که عصبانیت موجب افزایش مخالفت نمیشود، این خطر وجود دارد که افزایش مخالفت افراد را عصبانیتر کند، به ویژه در فضای مجازی که میتوان به آسانی چیزهایی گفت که هرگز رودررو به زبان نمیآید. اگر قصد مخالفت جدی با موضوعی را داریم، باید مراقب باشیم این کار را درست انجام دهیم. مخالفت درست یعنی چه؟ بیشتر خوانندگان فرق بین لجنپراکنی و رد کردن منطقی و محتاطانه موضوع را میتوانند بگویند. با این حال نام گذاشتن بر درجات میانی این دو شیوه ابراز مخالفت، مفید است. با این کار میتوان مخالفتها را درجهبندی کرد.
مخالفت درجه صفر- لجن پراکنی
این نازلترین شکل مخالفت و در عین حال متداولترین نوع آن به حساب میآید. در فضای مجازی، کامنتهایی مثل «خر» و «نفهم» زیاد میبینیم، اما نکته مهم این است که تصدیق کنیم این لجنپراکنیها هیچ ارزشی ندارند. کامنتی مثل «نویسنده خودبزرگبین است و سرسری به موضوع پرداخته» نیز دست کمی از «نفهم» ندارد و در واقع شکل بزک شده آن است.
مخالفت درجه یک- حمله به نویسنده
حمله به نویسنده کاملا به ضعیفی لجنپراکنی نیست و گاهی میتواند اندک ارزشی هم داشته باشد. مثلا اگر نماینده مجلسی در مقالهیی بنویسد: «حقوق نمایندگان باید افزایش یابد»، یکی میتواند پاسخ دهد: «البته که باید این را بگوید، نماینده مجلس است دیگر». این نظر گفته نویسنده را رد نمیکند. گرچه هنوز شکل مخالفت خیلی ضعیف است، دستکم ممکن است به موضوع ربط داشته باشد. اگر خطایی در گفته نماینده وجود دارد، باید روی آن انگشت گذاشت؛ اگر خطایی نیست، چه فرقی میکند که او نماینده است؟گاه گفته میشود نویسنده صلاحیت نوشتن در باره فلان موضوع را ندارد؛ این نیز نوعی حمله به نویسنده است و از قضا نوع بسیار بد آن است، چراکه ایدههای خوب اغلب به ذهن تازهواردها میرسد. سوال این است که آیا نویسنده درست میگوید یا نه. اگر نبود صلاحیت نویسنده سبب بروز خطاهایی شود باید آن را نشان داد، وگرنه نبود آن به خودی خود مسالهیی نیست.
مخالفت درجه دو- واکنش به لحن
در این سطح تازه شروع میکنیم به خود نوشته، و نه نویسنده، واکنش نشان دادن. نازلترین شکل این واکنش، مخالفت با لحن نویسنده است. نمونه: من نمیتوانم بپذیرم که نویسنده «آفرینش هوشمند» را چنین با تمسخر رد کند.
این شکل ابراز مخالفت هنوز ضعیف است، گرچه بهتر از حمله به نویسنده است. اما از لحن نویسنده مهمتر، آن است که او درست میگوید یا نه، به ویژه که داوری درباره لحن بسیار دشوار است. آنکه به موضوع حساس است به احتمال از لحن نویسنده دلخور میشود، در حالی که ممکن است برای دیگر خوانندگان عادی به نظر رسد. بنا بر این اگر بیشترین چیزی که میتوانیم درباره نوشتهیی بگوییم خردهگیری از لحن آن باشد، در واقع چیزی برای گفتن نداریم. اگر نویسنده جدی نیست اما حرف درست میزند، بهتر از آن است که جدی باشد و نادرست بگوید. اگر جایی بر خطاست، باید بگوییم کجا.
مخالفت درجه سه- نقض نظر نویسنده (پادگویی)
در این سطح است که سرانجام درباره خود نوشته واکنش نشان میدهیم و نه درباره اینکه چگونه و از سوی چه کسی نوشته شده. نازلترین شکل این واکنش، مخالفت خشک و خالی است که گاه با مختصر توضیحی همراه میشود. این نوع مخالفت معمولا با عباراتی از درجه دو همراه میشود. نمونه: من نمیتوانم بپذیرم نویسنده «آفرینش هوشمند» را چنین با تمسخر رد کند. این نظریهیی علمی و منطقی است. پادگویی میتواند تا حدی از ارزش برخوردار باشد. گاهی بیان صرف سخنی مخالف و صریح برای پی بردن به درستی آن کافی است، اما معمولا ارائه دلیل و مدرک کمک میکند.
مخالفت درجه چهار- نقض نظر نویسنده همراه با آوردن دلیل (دلیل نقضی)
در این سطح میرسیم به شکل ابتدایی مخالفت قابل پذیرش. به مخالفتهایی تا این سطح میتوان اعتنا نکرد، چرا که چیزی را ثابت نمیکنند. دلیل نقضی ممکن است چیزی را ثابت کند اما مشکل بتوان گفت دقیقا چه چیزی را. دلیل نقضی شامل پادگویی به علاوه استدلال یا مدرک است و اگر بحث اصلی را درست هدف قرار دهد، میتواند قابل پذیرش باشد، اما متاسفانه بیشتر وقتها در نشانهگیری خطا میکند، یعنی معطوف به چیزی میشود که اندکی با بحث اصلی تفاوت دارد. دو نفر که با شور و حرارت تمام درباره موضوعی بحث میکنند، در واقع درباره دو چیز متفاوت حرف میزنند. گاهی حتی بر سر اصل موضوع با یکدیگر موافقند، اما آنقدر شلوغ میکنند که این را نمیفهمند. البته یک دلیل منطقی برای بحث درباره موضوع اندک متفاوت با آنچه نویسنده مطرح کرده، میتواند وجود داشته باشد و این وقتی است که احساس کنیم شرکتکنندگان در بحث، اصل مطلب را نگرفتهاند. در این موارد باید به صراحت آن را متذکر شد.
مخالفت درجه پنج- رد نظر نویسنده
قابل پذیرشترین و در عین حال نادرترین شکل مخالفت رد کردن نظر نویسنده است، چرا که حداکثر کاری است که میتوان انجام داد. در واقع درجات ابراز مخالفت به شکل هرم است، به این معنی که هرچه بالاتر رویم به نمونههای کمتری برمیخوریم. برای رد کردن نظری که با آن مخالفیم و به گمان ما اشتباه است، ابتدا باید آن را نقل کنیم و بعد توضیح دهیم که چرا اشتباه است. اگر نتوانیم نقل قولی برای مخالفت بیابیم، در واقع بحث الکی راه انداختهایم. رد کردن نظر طرف مقابل، عموما نیازمند آوردن نقل قول است، اما آوردن نقل قول لزوما رد نظر را به دنبال ندارد. برخی در کامنتهایی که میگذارند، بخشی از مطلبی که با آن مخالفند را نقل میکنند و بعد واکنشهایی از درجه سه یا حتی صفر از خود نشان میدهند.
مخالفت درجه شش- رد نکته اصلی
استحکام یک ردیه بستگی دارد به چیزی که رد میشود. مهمترین نوع مخالفت، رد نکته اصلی نظر طرف مقابل است. حتی در مخالفت درجه پنج، گاهی هنوز نادرستی عمدی میبینیم، آنجا که شخص نکات کم اهمیت بحث را ابتدا گزینش و سپس رد میکند. گاهی هم شیوه مخالفت به درجه دو (حمله به نویسنده) نزدیک میشود، اما با ظاهری آراسته. مثلا، تصحیح جملات از نظر دستوری یا پرداختن به اشتباهات جزیی در اسامی و عدد و رقم. تنها قصدی که از تصحیح نوشته میتواند در کار باشد، همانا بیاعتبار کردن نویسنده است، مگر در مواردی که خود بحث مربوط به چنین موضوعاتی باشد. بنا بر این یک شیوه موثر و صادقانه مخالفت، میتواند چیزی شبیه این الگو باشد:
به نظر میرسد نکته محوری نوشته... باشد. چون میگوید:
« نقل قول»
اما این مطلب به این دلایل اشتباه است...
نقل قولی که به عنوان اشتباه بر آن تاکید میشود، لازم نیست دقیقا همان عبارات نویسنده باشد، تنها کافی است مبتنی بر آن باشد.
اهمیت درجهبندی مخالفتها
حالا روشی برای درجهبندی اشکال مخالفت داریم. خب، این به چه کار میآید؟ در ابتدا باید تاکید کرد، درجهبندی کردن به تنهایی گلی به سر ما نمیزند. این درجات صرفا شکل مخالفت، و نه درستی مضمون آن، را توضیح میدهند. واکنشی از درجه شش، هنوز میتواند به کلی اشتباه باشد. سطوح مخالفت حدی را برای قابل پذیرش بودن یک واکنش تعیین میکنند، مخالفتی از درجه شش ممکن است قابل پذیرش نباشد، اما از درجه دوم به پایین یقینا غیرقابل پذیرشاند. مهمترین مزیت طبقهبندی کردن شکلهای مخالفت این است که به افراد کمک میکند آنچه را میخوانند بتوانند ارزشیابی کنند و به ویژه فریب بحثهای از لحاظ عقلی نادرست را نخورند. نویسندگان یا سخنرانان زبانآور میتوانند مخاطبانشان را با به کار بردن کلمات موثر از میدان به در برند. در واقع خصلت مشخص کننده عوام فریبان همین است. با دادن نام به شکلهای گوناگون مخالفت، سنجاقی برای ترکاندن چنین حبابهایی در اختیارمان قرار میگیرد. علاوه بر این، دادن نام ممکن است به خود نویسندگان هم کمک کند، چون بیشتر وقتها نادرستی فکری به عمد نیست. آن که در مخالفت با لحن دیگری سخن میگوید، چه بسا باور دارد که واقعا چیز مهمی برای گفتن دارد، اما اگر کمی از دور به جایگاهش در هرم مخالفت بنگرد، ممکن است بکوشد سطح مخالفتش را به درجه چهار یا پنج برساند. بزرگترین حسن مخالفت درست، فقط این نیست که کیفیت گفتوگو را بهبود میبخشد، بلکه علاوه بر آن موجب میشود افرادی که در این گفتوگوها شرکت دارند خرسندتر شوند. اگر گفتوگوها و بحثهای جاری در فضای مجازی را بررسی کنیم، تنگنظری بسیار بیشتری در مخالفتهای درجه پایین ملاحظه میکنیم.
وقتی مطلب درستی برای ارائه داریم، دیگر نیازی نیست تنگنظر باشیم. علاوه بر آن اگر حرف جدی برای گفتن داریم، تنگ نظری عنصر مزاحمی است. اگر ارتقای درجه مخالفت موجب کاهش تنگنظری افراد شود، این نیز به خرسندی بسیاری از آنان میافزاید. اغلب افراد واقعا از داشتن چنین خصلتی راضی نیستند. آنان تنگنظری میکنند، چون ظاهرا عنان آن دست خودشان نیست.
مترجم: منیژه مدبر
منبع: روزنامه اعتماد، سه شنبه، 27 تیر 1391 - شماره 2445